Hoe lees je een voedingsetiket?

Het lezen van etiketten is essentieel om bewuste keuzes te maken voor je gezondheid, zowel bij voedingsmiddelen als bij voedingssupplementen. Veel consumenten worden echter overweldigd door de hoeveelheid informatie of misleid door claims op verpakkingen. In dit uitgebreide artikel bespreken we hoe je etiketten kunt ontleden, waar je op moet letten en bieden we unieke inzichten om je te helpen bij het maken van gezondere keuzes. 

In dit artikel bespreken we het volgende:

• Waarom etiketten belangrijk zijn
• Wat moet er worden vermeld op een voedingsetiket?
• Alles over voedingswaarde
• Is de voedingswaarde van een product belangrijk?
• Allergeneninformatie
• De etiketten van voedingssupplementen
• Hoe kies je een goed voedingssupplement?
• Voedingsetiketten verwarrend en misleidend 
• Conclusie

Waarom zijn etiketten belangrijk?

Etiketten zijn informatieve labels die aan producten worden bevestigd om belangrijke gegevens over het product te communiceren. Ze worden gebruikt in verschillende industrieën, zoals voedsel, mode, elektronica en farmaceutica.

• Identificatie: Etiketten tonen het product, merk of fabrikant.
• Informatie: Denk aan ingrediënten, gebruiksaanwijzingen of wasvoorschriften.
• Waarschuwing: Veiligheidsinstructies, zoals allergenen of gevaarlijke stoffen.
• Marketing: Een aantrekkelijk etiket versterkt je branding.
• Wettelijke eisen: Etiketten moeten vaak voldoen aan regelgeving, zoals voedingsinformatie of energielabels.  

Wat wordt er vermeld op een voedingsetiket?

Een voedingsetiket moet specifieke informatie bevatten om consumenten te informeren over de inhoud, voedingswaarde en mogelijke risico's van een voedingsmiddel. Dit wordt gereguleerd door wetgeving. Hier zijn de belangrijkste elementen die op een voedingsetiket moeten staan:   

1.      De naam van het product

De officiële naam van het product, bijvoorbeeld "melkchocolade" of "volkorenbrood." Soms kan ook een beschrijvende naam nodig zijn om de aard van het product te verduidelijken.

2.      Ingrediëntenlijst

Alle ingrediënten worden hier opgesomd in volgorde van gewicht. Het ingrediënt dat het meest aanwezig is staat vooraan in de lijst en het ingrediënt dat het minst aanwezig is staat achteraan in de lijst. Allergenen moeten duidelijk worden gemarkeerd, bijvoorbeeld in vetgedrukte letters of onderlijnd.

3.      Netto hoeveelheid

De netto hoeveelheid van een voorverpakt levensmiddel wordt doorgaans aangegeven in volume-eenheden voor vloeibare producten (zoals liter, centiliter of milliliter) en in massa-eenheden (zoals kilogram of gram) voor andere producten. Voorbeelden hiervan zijn: 500 gram, 1 kg of 2 liter. 

4.      Houdbaarheidsdatum

• THT (Ten minste Houdbaar Tot): Voor producten die langer houdbaar zijn (kwaliteit kan verminderen, maar veilig blijven).
• TGT (Te Gebruiken Tot): Voor bederfelijke producten (na deze datum niet meer veilig). 

5.      Bewaarinstructies

Bijvoorbeeld: "Koel bewaren (4 °C)" of "Na openen binnen 3 dagen gebruiken".

6.      Voedingswaarde

De voedingswaarde op een etiket informeert consumenten over de voedingssamenstelling en helpt bij gezonde keuzes. 

7.      Allergeneninformatie

Allergenen moeten expliciet worden vermeld, bijvoorbeeld "Bevat melk en noten" of via markering in de ingrediëntenlijst.

8.      Oorsprong of herkomst

Voor bepaalde producten (zoals vlees, vis en honing) is het verplicht om de oorsprong te vermelden, bijvoorbeeld "Herkomst: Nederland".

9.      Naam en adres van de producent of verkoper

De contactgegevens van de fabrikant, verpakker, of verkoper moeten op het etiket staan. 

10.      Partijnummer of traceercode

Dit helpt bij het traceren van producten in geval van terugroepacties (recall).

De voedingswaarde

De voedingswaarde vermeldt de hoeveelheid voedingsstoffen in een product, zoals macronutriënten (eiwitten, vetten en koolhydraten) en micronutriënten (vitamines en mineralen). Deze informatie helpt consumenten om bewuste keuzes te maken en inzicht te krijgen in wat ze eten. 

Voedingswaardetabel

Op voedingsetiketten vind je de voedingswaarde vermeld in een overzichtelijke tabel. De voedingswaarde wordt vermeld per 100 gram (g) of per 100 milliliter (ml). Naast de waarden per 100 g/ml mag de fabrikant een portiegrootte toevoegen met bijbehorende voedingswaarden, dus wat de voedingswaarde zijn per portie van bijvoorbeeld 30 gram. 

Volgens Europese regels moet de voedingswaardetabel ten minste de volgende informatie bevatten: 

• Energie (kcal/kJ): Dit geeft aan hoeveel energie het product levert, uitgedrukt in kilocalorieën (kcal) en kilojoules (kJ). Eén kilocalorie komt overeen met 4,184 kilojoule. Een volwassene heeft gemiddeld 2.000 tot 2.500 kcal per dag nodig, afhankelijk van factoren zoals geslacht, leeftijd en mate van fysieke activiteit.
• Vetgehalte: De hoeveelheid vetten moeten worden benoemd, waarvan ook de hoeveelheid verzadigd vet. Optioneel kan ook de hoeveelheid onverzadigd vet vermeld worden.
• Koolhydraten: Het gehalte aan koolhydraten moet worden benoemd, waarvan ook het gehalte aan suikers. Let op toegevoegde suikers, die bijdragen aan overmatige calorie-inname.
• Eiwitten: Het is belangrijk om dagelijks je persoonlijke eiwitbehoefte binnen te krijgen. Eiwitten zijn onder andere van belang bij spieropbouw, afvallen en herstel. Wil je meer weten over eiwitten? Lees dan het artikel: Hoeveel eiwitten heeft een mens nodig?
• Zout/Natrium: Ook belangrijk om te weten is hoeveel (toegevoegd) zout een product bevat. Volwassenen zouden maximaal 6 gram zout per dag moeten consumeren. 

Optioneel kunnen vezels of andere voedingsstoffen worden vermeld.  

• Vezels: Goed voor de spijsvertering. Producten met minimaal 3 gram vezels per 100 gram worden als vezelrijk beschouwd.
• Vitaminen en mineralen: Indien aanwezig in significante hoeveelheden, kunnen ook specifieke vitaminen of mineralen vermeld worden. Denk hierbij ook aan producten die verrijkt zijn met bijvoorbeeld vitamine D of calcium. 

Referentiewaarde

Bij voedingsmiddelen en voedingssupplementen wordt vaak de term ADH (Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid) of RI (referentie inname) gebruikt. Dit geeft aan welk percentage van een bepaalde voedingsstof een portie van het product levert. Bijvoorbeeld een voedingsmiddel dat 7,5 mg vitamine C bevat, vermeldt 10% van de RI (op basis van een RI van 75 mg). 

De ADH en RI zijn een richtlijn die aangeeft hoeveel van een specifieke voedingsstof een gemiddeld persoon dagelijks nodig heeft om gezond te blijven. Het doel hiervan is om consumenten te helpen begrijpen hoeveel een voedingsmiddel bijdraagt aan hun dagelijkse voedingsbehoeften. 

Waarom is de voedingswaarde belangrijk?

Voeding levert niet alleen energie, maar is ook essentieel voor herstel, groei en het behouden van een goede gezondheid. Het begrijpen van de voedingswaarde is daarbij van essentieel belang, of je nu een actieve levensstijl hebt, wilt afvallen of gewoon gezond wilt blijven. Hieronder ontdek je hoe voeding je lichaam ondersteunt en hoe het helpt om je doelen te bereiken. 

1.      Brandstof voor het lichaam

Ons lichaam heeft energie nodig om goed te functioneren. De hoeveelheid energie in voedingsmiddelen wordt uitgedrukt in calorieën. Door bewust te zijn van je calorie-inname kun je je energiebalans beter beheren en heb je invloed op gewichtsbeheersing. Deze energie halen we uit macronutriënten:

• Koolhydraten: De belangrijkste en snelste energiebron, vooral voor hersenen en spieren.
• Vetten: Essentieel voor langdurige energie en lichaamsprocessen, zoals hormoonproductie.
• Eiwitten: In noodsituaties kunnen eiwitten ook dienen als brandstof. Dit gebeurt vooral bij een tekort aan koolhydraten. 

2.      Bouwstof voor het lichaam

Voeding is niet alleen energie, maar zorgt ook voor onderhoud en groei van ons lichaam:

• Eiwitten: Nodig voor spieropbouw, herstel van lichaamscellen en het immuunsysteem.
• Vetten: Essentieel voor de opbouw van celmembranen en de productie van hormonen. 

3.      Essentiële voedingsstoffen

Sommige voedingsstoffen kan ons lichaam niet zelf aanmaken, waardoor we afhankelijk zijn van voeding om hiervan voldoende binnen te krijgen. Een gevarieerd voedingspatroon is van belang voor het binnenkrijgen van deze onmisbare voedingsstoffen.

• Vitaminen: Denk bijvoorbeeld aan vitamine C uit groenten en fruit en vitamine B12 uit vlees, vis en eieren. Onder andere belangrijk voor het goed functioneren van het immuunsysteem en zenuwstelsel en het verminderen van vermoeidheid.
• Mineralen: Zoals magnesium uit groene groente, cacao en noten en jodium uit schaal- en schelpdieren en algen/wieren. Onder andere voor de gezondheid van de botten, spieren en huid en ter ondersteuning van de schildklier.
• Essentiële vetzuren: Omega-3 vetzuren uit vette vis voor het binnenkrijgen van voldoende EPA en DHA die belangrijk zijn voor hart- en hersengezondheid.
• Aminozuren: Dit zijn de bouwstenen van eiwitten. In totaal zijn er 22 waarbij we van 9 geheel afhankelijk zijn van de voeding, omdat ons lichaam ze niet zelf kan aanmaken. Noodzakelijk voor opbouw en herstel

4.      Gezondheidspreventie

Een gezond en gevarieerd voedingspatroon met de juiste voedingsstoffen draagt bij aan het behoud van je gezondheid en kan preventief werken bij het voorkomen van aandoeningen en chronische ziekten. Denk hierbij aan diabetes type 2, hoge bloeddruk, osteoporose, insulineresistentie, eczeem, overgewicht en obesitas. 

5.      Gewichtsbeheersing

Het kennen van de voedingswaarde van wat je eet is een krachtige tool bij gewichtsverlies. Door labels te lezen en de voedingswaarde te begrijpen, kun je gezondere en duurzamere keuzes maken. Wanneer je wilt afvallen is het handig rekening te houden met:

• Calorie inname: Creëer een calorietekort om gewicht te verliezen.
• Vullende voeding: Kies voor voedingsmiddelen die vullen, zoals vezelrijke groenten en eiwitrijke producten.
• Balans: Vermijd crashdiëten en kies voor duurzame veranderingen, zodat er geen jojo-effect optreedt.
• Onbewerkte producten: Kies voor producten met korte en begrijpelijke ingrediëntenlijsten. Deze zijn meestal minder bewerkt en dus gezonder. 

Benieuwd hoe Nederland Slank je hierbij kan helpen? Klik hier en lees meer!

6.      Sportprestaties

Voor (top)sporters en mensen met een actieve leefstijl is voeding een belangrijke factor voor succes. Een doordacht voedingspatroon afgestemd op je sportieve doelen kan het verschil maken in prestaties en herstel.

Allergeneninformatie

Het correct vermelden van allergeneninformatie op voedingsmiddelen is cruciaal voor consumenten met voedselallergieën of -intoleranties. Deze informatie helpt hen om bewuste keuzes te maken en (ernstige) allergische reacties te voorkomen. Fabrikanten zijn volgens de wet verplicht om duidelijk aan te geven welke allergenen er in hun producten zitten. Veelvoorkomende allergenen zoals gluten, noten, melk en soja worden vaak benadrukt op etiketten.

Allergenen die verplicht vermeld moeten worden

Er zijn 14 allergenen die altijd op het etiket vermeld moeten worden: 

Allergenen moeten in de ingrediëntenlijst duidelijk worden gemarkeerd, bijvoorbeeld door HOOFDLETTERS te gebruiken of ze vetgedrukte tekst, cursief of onderlijnd te maken. 

Voorbeeld “Ingrediënten: bloem (TARWE), suiker, eigeel (EI), melkpoeder (MELK)."

Op plekken waar voedingsmiddelen onverpakt worden aangeboden (zoals in een restaurant) moet allergeneninformatie beschikbaar zijn op aanvraag of zichtbaar worden getoond. 

Kruisbesmetting

Op etiketten lees je ook wel eens teksten als: kan sporen van pinda's bevatten. Hiermee wordt de consument door de fabrikant gewaarschuwd voor mogelijke kruisbesmettingen, ook al hoeft hier geen sprake van te zijn. 

In Nederland is om deze reden per 1 januari 2024 een nieuw beleid vastgesteld met duidelijkere regels over mogelijk kruisbesmetting. Wanneer er in een product meer van een bepaald allergeen aanwezig is dan de vastgestelde referentiewaarden, dan moet er een waarschuwing op het etiket komen.

Hoe zit het met voedingssupplementen?

Op het etiket van een voedingssupplement moeten, net als bij een voedingsetiket, volgens de wet verplichte gegevens staan om consumenten duidelijk te informeren. Veel van deze gegevens staan zowel op een voedingsetiket als ook op een voedingssupplementenetiket.  

De volgende elementen zijn vereist op basis van de Europese en Nederlandse regelgeving: 

• Naam van het product: Duidelijke aanduiding van het supplement.
• Ingrediëntenlijst: Opsomming van alle stoffen die in het supplement aanwezig zijn, in volgorde van afnemend gewicht en vermelding van eventuele allergenen.
• Hoeveelheid van werkzame stoffen: Dit omvat vitaminen, mineralen of andere actieve ingrediënten, uitgedrukt in eenheid en percentage van de dagelijkse referentie-inname (RI) (indien van toepassing).
• Netto-inhoud: De totale hoeveelheid in gewicht, volume of aantal stuks.
• Gebruiksaanwijzing: Aanbevolen dagelijkse dosering en wettelijk verplichte meldingen (bijvoorbeeld dat de aanbevolen dosering niet mag worden overschreden).
• Waarschuwingen: Specifieke vermeldingen zoals "buiten bereik van kinderen bewaren", interacties met bepaalde medicijnen en andere relevante veiligheidsinformatie.
• Voedingswaarde: Indien van toepassing, de voedingswaardevermelding, zoals energie, vetten, koolhydraten en eiwitten.
• Naam en adres van de producent of distributeur: Contactinformatie van de verantwoordelijke partij binnen de EU.
• Batchnummer of productiecode: Ter identificatie van de productie.
• Houdbaarheidsdatum: "Ten minste houdbaar tot" of "te gebruiken tot," afhankelijk van het type product. 
  

Hoe kies je het juiste voedingssupplement?

Er zijn ontzettend veel verschillende soorten supplementen op de markt. Wanneer je ervoor kiest een supplement te gaan gebruiken, dan kan het daarom lastig zijn om een juiste keuze te maken. Ongeacht de reden waarom je kiest voor een voedingssupplement, helpen wij je graag bij het maken van de juiste keuze. Hier volgen enkele praktische handvaten voor het kiezen van een hoogwaardig voedingssupplement.  

• Hulp- en vulstoffen
  Voedingssupplementen zijn verkrijgbaar in verschillende vormen, zoals tabletten, capsules, poeder en vloeibaar. Bij het kiezen is het belangrijk om te letten op de hoeveelheid hulp- en vulstoffen die worden gebruikt. Controleer altijd de ingrediëntenlijst om inzicht te krijgen in de hulp- en vulstoffen. Zie je veel ingrediënten die niet worden toegelicht in de samenstelling? Dan gaat het waarschijnlijk om een hulp- of vulstof.

• Opneembaarheid
  Een ander belangrijk aspect bij het kiezen van een voedingssupplement is de biologische beschikbaarheid van de vitaminen en mineralen. Dit wil zeggen dat de vitaminen en mineralen in de actieve vorm worden aangeboden, zodat ze door het lichaam worden herkend. Dit zorgt voor een betere opneembaarheid. Een goed voorbeeld hiervan is vitamine B6. De inactieve vorm van vitamine B6 is pyridoxine-HCl en de actieve vorm van vitamine B6 is pyridoxaal-5-phosphaat (P5P). 
  
  De inactieve vorm van een vitamine moet nog door de lever worden omgezet, voordat het door het lichaam kan worden gebruikt. Dit proces kan door veel verschillende factoren worden belemmerd, waardoor maar weinig van het supplement beschikbaar komt voor het lichaam. Ook kunnen hierdoor stapelingen van vitaminen ontstaan.   

Actieve vormen van de vitaminen

Voordat mineralen, zoals magnesium, calcium en zink, kunnen worden opgenomen door het lichaam moeten ze eerst worden gebonden aan een andere stof. Deze stof kan anorganisch of organisch zijn.

Wat is het verschil tussen anorganische en organische verbindingen?

• Anorganische verbindingen bevatten geen koolstof in hun chemische structuur en worden beschouwd als niet-levende stoffen.
• Organische verbindingen bevatten wel koolstofverbindingen en behoren tot de groep van levende stoffen.

Bij de keuze voor een goed voedingssupplement gaat de voorkeur uit naar organische verbindingen. Deze worden over het algemeen beter opgenomen door het lichaam, wat de effectiviteit van de mineralen verhoogt.

Mineraalverbindingen

Samenvattend

• Controleer de ingrediëntenlijst en let op hulp- en vulstoffen.
• Geef de voorkeur aan supplementen met actieve vormen van vitaminen en mineralen voor een betere opname.
• Vermijd producten met veel onbekende stoffen zonder duidelijke functie.
• Mineralen moeten gebonden zijn aan een andere stof om opgenomen te worden.
• Organische verbindingen hebben de voorkeur vanwege hun betere biologische beschikbaarheid.
• Kies voor multivitaminen met mineralen in organische vorm voor een optimale opname. 

Voedingsetiketten vaak verwarrend en misleidend

Consumenten worden regelmatig misleid door voedseletiketten, aldus de Europese Rekenkamer. Labels zoals “gezond,” “biologisch” en “glutenvrij” wekken vaak een gunstig beeld, ook bij producten met hoge hoeveelheden vet, suiker of zout. Bovendien ontbreekt het aan duidelijke regelgeving over vrijwillige claims zoals “natuurlijk” of milieuclaims, wat greenwashing in de hand werkt.

Hoofdpunten uit het artikel

• Hiaten in regelgeving: Claims zoals “eiwitrijk” zijn toegestaan, zelfs bij ongezonde producten. Ook plantaardige gezondheidsclaims ontbreken vaak een wetenschappelijke basis.
• Gebrek aan standaardisatie: Verschillende etiketteringssystemen (zoals Nutri-Score) zorgen voor verwarring in plaats van duidelijkheid.
• Vrijwillige claims en toezicht: Milieuclaims en "clean labels" worden zelden streng gecontroleerd.
• Specifieke zorgen: Vegetariërs, veganisten en mensen met voedselallergieën ondervinden problemen door vage definities en onduidelijke waarschuwingen. 

De Europese Rekenkamer pleit voor strengere controle, betere regelgeving en meer voorlichting om consumenten te beschermen tegen misleiding. Momenteel is er weinig EU-breed budget voor bewustwordingscampagnes. 

Conclusie

Het begrijpen van etiketten is essentieel voor het maken van bewuste keuzes, zowel bij voeding als bij voedingssupplementen. Door te letten op de ingrediëntenlijst, voedingswaardetabel en de gemaakte claims, kun je bewust kiezen voor producten die aansluiten bij jouw doelen, of dat nu gewichtsverlies, gezonder eten of het verbeteren van je algehele welzijn is. 

Leren om etiketten te lezen en begrijpen helpt niet alleen bij het vermijden van ongezonde voedingsmiddelen of voeding met onnodige toevoegingen, maar draagt ook bij aan een duurzamere en gezondere levensstijl.  

Het blijft belangrijk dat zowel consumenten als beleidsmakers samenwerken om transparantie en betrouwbaarheid op dit gebied te vergroten. 

Hoe Nederland Slank kan helpen

Het begrijpen en effectief lezen van voedingsetiketten is een cruciale vaardigheid voor het maken van gezonde keuzes en het ondersteunen van een langdurige levensstijlverandering. Dit sluit naadloos aan bij de aanpak van Nederland Slank, waarbij met voeding op maat de balans in het lichaam wordt hersteld. Dit heeft positieve lange termijneffecten op je gewicht, gezondheid en vitaliteit.  

Het kunnen analyseren van etiketten draagt bij aan bewustwording van wat we consumeren en helpt mensen beter te begrijpen welke voedingsmiddelen passen binnen een persoonlijk plan om gewichtsverlies en algemene gezondheid te bevorderen. 

 

Bronnen:

Eerste hulp bij het kiezen van een goede multivitamine - Gezondheid aan huis 

Waar moet ik op letten bij het lezen van een etiket? · De Voedietist 

Haal jij alles uit het etiket? | Voedingscentrum 

Hoe lees je een etiket van een voedingssupplement | IVG 

Hoe lees je het etiket van een voedingssupplement? – Vitakruid.nl - Vitakruid.nl 

HOOFDSTUK IV VERPLICHTE VOEDSELINFORMATIE - KTBA 

Caloriebehoefte berekenen | Hoeveel calorieen mag jij innemen? 

Hoeveel calorieën heb ik nodig? | Voedingscentrum 

Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) | Voedingscentrum 

ADH tabel compleet 2022.pdf 

ADH tabel Scheurblok 2022 volwassen.pdf 

17 wetenschappelijk onderbouwde voordelen van omega 3-vetzuren - aHealthylife.nl 

Claims database – Keuringsraad 

Orthokennis: dé leverancier van orthomoleculaire kennis | Stichting OrthoKennis 

Chronische Ziekten | RIVM 

Chronische aandoeningen en leefstijl 

Allergenen | Voedingscentrum 

Allergenen | NVWA 

Allergenen op etiket levensmiddelen | Allergenen | NVWA 

Verordening - 1169/2011 - EN - FIC-verordening - EUR-Lex 

Food information to consumers - legislation - European Commission 

Nutrition and health claims – EU labelling rules - Your Europe 

Voedseletiketten vaak verwarrend en misleidend • Nieuws voor diëtisten 

NEWS-SR-2024-23 | European Court of Auditors 

Speciaal verslag 23/2024: Voedseletikettering in de EU | European Court of Auditors 

Nutri-Score blijft discussiepunt  • Nieuws voor diëtisten