Vitamine D3 tekort?
In dit artikel lees je over de volgende onderwerpen:
Effect van vitamine D op de gezondheid
Bot-stofwisselling en vitamine D
Hart- en vaatziekten en vitamine D
Preventie kanker en vitamine D
Vit. D3 en Diabetes mellitus type 1 en 2
Iedereen heeft weleens van de vitamine "D" gehoord. Er zijn veel mensen in Nederland met een vitamine D tekort en vaak weten zij dat zelf niet eens. Pas met klachten (bv. Vermoeidheid) gaat men hiermee naar de arts. Ben je wel eens moe? Denk eens aan je vitamine D3 ! Het is al heel lang bekend dat wij voor de groei en het behoud van stevige botten en tanden vitamine D nodig hebben, maar wat deze vitamine in ons lichaam nog meer doet kun je in dit artikel lezen.
Vit D opname
Ons lichaam kan op twee manieren aan vitamine D komen. Het is wetenschappelijk bewezen dat wij een deel van onze vitamine D behoefte via de zon binnen krijgen, vandaar dat deze vitamine ook wel de ‘sunshin vitamin’ wordt genoemd. De andere behoefte wordt met behulp van vitamine D rijke voeding vervuld.
Opname van vit D via de huid
In tegenstelling tot de meeste vitamines kan ons lichaam vitamine D zelf aanmaken. Daarvoor is de belangrijkste bron van de vitamine D, namelijk zonlicht, nodig. Wanneer UVB-licht van de zon op de huid schijnt, wordt Vitamine D3 in de huid gevormd. Op de zonnige dagen is tien minuten zonlicht alleen al op het gezicht genoeg om voldoende vitamine D voor die dag aan te maken. Helaas duren de zomers in Nederland niet lang genoeg.
Op de winterse dagen is er minimaal twee uur buitenlicht nodig om voldoende van deze vitamine aan te maken. De wat jongere kinderen, maar ook ouderen die niet vaak genoeg naar buiten komen en de zwangere vrouwen wordt aangeraden om naast de dagelijkse inname vitamine D suppletie te gebruiken.
Mensen met een getinte huidskleur hebben een soort filter op hun huid. Deze filter geeft extra bescherming tegen de zonlicht, waardoor zij minder vitamine D in hun huid aanmaken. Wees dus extra alert op vitamine D tekort als je een donkere huidskleur hebt.
Opname van vitamine D via de darmen
Voor hen die niet voldoende vitamine D3 via de zonlicht kunnen aanmaken, is er goed nieuws. Deze komt namelijk van nature ook in een aantal voedingsmiddelen voor. Vitamine D3 is een vet-oplosbare vitamine en zit vooral in vette producten.
Na het eten van vitamine- D- rijke voedingsmiddelen wordt deze in de dunne darm opgenomen. Bij aanwezigheid van vet vind de opname optimaal plaats. Daarna wordt deze vitamine omgezet in zijn actieve vormen; 25-hydroxyvitamine D en 1,25-dihydroxyvitamine D (deze heeft een hormonale werking). Ons lichaam kan vitamine D in de vetweefsels en organen (bv. in de lever) opslaan.
Effect van vitamine D op de gezondheid
Vitamine D zorgt ervoor dat ons lichaam calcium uit de voeding kan opnemen om in de botten op te slaan. Uit onderzoeken in de afgelopen jaren is gebleken dat vitamine D veel meer essentiële functies in ons lichaam heeft dan wij eerder hebben gedacht. Het verbetert namelijk ook het functioneren van de spieren, vermindert ontstekingen en zorgt dat het immuunsysteem en allerlei andere lichaamstaken beter werken.
Bot-stofwisselling en vitamine D
Zoals eerder genoemd, zorgt vitamine D tijdens de groei ervoor dat calcium, maar ook fosfor uit de voeding opgenomen en opgeslagen wordt in de botten en in de tanden. Rond het 30e levensjaar neemt de hoeveelheid botmineraal heel langzaam weer af. Bij vrouwen die in de overgang zitten wordt dit proces zelfs versneld, doordat hun eicellen en eierstokken geen oestrogeen meer aanmaken. Vitamine D is vanaf dat moment essentieel voor het minimaliseren van de botafbraak. Wie een tekort heeft aan vitamine D heeft een grotere risico op botontkalking (osteoporose) op latere leeftijd.
Spierfunctie en vitamine D
Onze spieren hebben vitamine D nodig om goed te kunnen functioneren. Onderzoekers van de Newcastle University hebben vastgesteld dat deze vitamine de spieren een energieboost geeft en ervoor zorgt dat ze efficiënt werken.
Immuunsysteem en vitamine D
Er is sterk bewijs dat vitamine D ook een belangrijke rol speelt bij het immuun(afweer)systeem, oftewel de weerstand. Met behulp van de vitamine D worden bacteriën onschadelijk gemaakt door zogenaamde ‘cellulaire immuniteit’ en wordt ziekte voorkomen. Hoe dit proces werkt wordt tot de dag van vandaag nog onderzocht.
Hart- en vaatziekten en vitamine D
Meerdere studies laten zien dat gebrek aan vitamine D het risico op hart- en vaatziekten en een vroegtijdige dood vergroot. Ook dit proces wordt nog verder onderzocht.
Hersenfunctie en vitamine D
Over de invloed van vitamine D op de hersenen weten wij weinig. Wat wel bekend is, is het verband tussen een lagere vitamine D-status en cognitieve achteruitgang. Uit onderzoek is gebleken dat vitamine D deficiëntie voor verlaging van het serotoninegehalte kan zorgen. Serotonine is een neurotransmitter (een hersenhormoon). Een gebrek hieraan is met het ontstaan van verschillende vormen van depressie in verband gebracht. Onderzoek laat zien dat mensen die geen vitamine D tekort hebben minder vaak aan depressie klachten lijden.
Preventie kanker en vitamine D
Verschillende soorten kanker beginnen met een ontsteking en fouten bij de celgroei en celdeling. Meerdere onderzoeken hebben aangetoond dat vitamine D het ontstaan van o.a. prostaat-, borst- en colonkanker, mogelijk door de ontstekingsremmende functies, kan voorkomen.
Vit. D3 en Diabetes mellitus type 1 en 2
Uit meerdere studies is gebleken dat in landen waar de zon minder/korter schijnt de kans op het ontwikkelen van diabetes type 1 groter is. Minder zonlicht betekent minder vitamine D aanmaak. Bij een lagere vitamine D status kunnen fouten in het afweersysteem ontstaan. Door dit auto-immuunreactie kunnen de cellen (van de alvleesklier) vernietigd worden die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van insuline. Wanneer iemand onvoldoende insuline kan aanmaken spreken wij van diabetes type 1.
Daarnaast laten andere onderzoeken verbanden zien dat bij een vitamine D tekort de kans op het ontstaan van diabetes type 2 toeneemt. Een mogelijke oorzaak is een hogere bloedsuiker gehalte, doordat er te weinig insuline wordt gemaakt om de suikers in de cellen op te slaan. (zie artikel “Waarom minder suikers eten”.)
Zwangerschap en D3
Bij zwangerschap krijg je het advies om vitamine D supplementen te slikken. Na het analyseren van meerdere studies zijn de onderzoekers van de “University of Calgary” tot de conclusie gekomen dat extra vitamine D bij zwangerschap niet alleen van belang is voor de botten, maar ook om zwangerschapsdiabetes en zwangerschapsvergiftiging te voorkomen. Tevens hebben zij vastgesteld dat vitamine D tekort bij de moeder voor een lagere geboortegewicht bij de baby’s zorgt.
Vitamine D tekort herkennen
Wij hebben voor verschillende processen in ons lichaam vitamine D nodig. Door te weinig vitamine D kunnen wij een of meerdere klachten ontwikkelen. Afbeelding 2 laat een aantal symptomen van vitamine D tekort zien.
Hoe vit D tekort voorkomen
Doordat wij in Nederland bijna onmogelijk aan onze vitamine D behoefte via de zon kunnen komen worden aan bepaalde producten, zoals margarine en halvarine, extra vitamine D toegevoegd. Maar de vraag is of wij hier baat bij hebben. Er zijn tenminste allerlei natuurlijke producten waar wij voldoende vitamine D uit kunnen halen.
Denk maar aan bijvoorbeeld roomboter. De meeste mensen denken dat roomboter vetter en dus minder gezond is dan margarine, terwijl deze voedingsmiddelen evenveel calorieën bevatten. Boter bevat 3 gram meer verzadigd vet, maar aan de andere kant is boter een natuurproduct.
Het smaakt niet alleen beter, maar het zorgt er ook voor dat bepaalde voedingsstoffen vanuit de darmen beter opgenomen worden. Naast roomboter zijn er ook andere voedingsmiddelen zoals vlees, ei(geel), champignons, shiitake paddenstoelen, melk- en melkproducten, rundlever en levertraan waar (met mindere mate) vitamine D in zit.
Bovendien zijn allerlei vette vissoorten rijk aan deze vitamine. Het vitamine D gehalte van een portie sardines komt overeen met ongeveer 10 boterhammen besmeerd met margarine. Zorg daarom (in de donkere maanden) dat je twee tot vier keer in de week een portie vis eet.
De zon blijft de goedkoopste manier om voldoende vitamine D binnen te krijgen. Ook met het eten van gezonde voeding, met daarin voldoende vitamine D rijke voedingsmiddelen kan je voorkomen dat je vitamine D tekort ontwikkelt. Daarnaast zijn er allerlei vitamine D supplementen te koop, maar zorg dat je de juiste gebruikt.
Referenties:
[1] Omeed Sizar; Swapnil Khare; Amy Givler. (2019). Vitamin D Deficiency.
[2] Kevin Johnson and Maryam Sattari. (2015). Vitamin D deficiency and fatigue: an unusual presentation.