We denken misschien met onze hersens, maar onze darmen zijn minstens zo’n belangrijke speler in ons lichaam. Ons gevoelsleven staat namelijk in nauw contact met ons .
Vlinders voelen kriebelen tijdens een hevige verliefdheid. Een onderbuikgevoel hebben als je een situatie niet helemaal vertrouwt.
Als je erover nadenkt, is het op z’n minst een beetje vreemd dat we dergelijke gevoelens in onze buik waarnemen. Ook na jaren van onderzoek kunnen wetenschappers er niet over uit hoe bijzonder en complex onze darmen zijn. De eerste wetenschapper die melding maakte van deze complexiteit was Hippocrates, de grondlegger van de westerse geneeskunde. “Alle ziektes beginnen in de darmen,” zei hij al zo’n vierhonderd jaar voor Christus.
TEKST: CINTHA ROOD 18-08-2016 Margriet
Anno 2016 weten we dat hij gelijk had. De tweehonderd miljoen zenuwcellen in onze darmen, ook wel het enterale zenuwstelsel genoemd, regelen namelijk nog veel meer dan alleen de spijsvertering. Het stelsel is zó slim dat sommige wetenschappers onze darmen het tweede brein hebben gedoopt.
In bepaalde gevallen functioneert het volledig autonoom – dus zonder tussenkomst van de hersens.
Invloed van de darmen op migraine
Ongeveer zeventig procent van onze afweercellen bevindt zich in de darmen. Onze darmen vormen dus een belangrijk onderdeel van ons immuunsysteem. Daarnaast zijn darmen producent van stoffen die met gevoelshormonen in verbinding staan, zoals het gelukshormoon serotonine. Dit wordt voor 95 procent in de buik geproduceerd. Ons gevoelsleven lijkt dus in nauw contact te staan met onze spijsvertering.
Diverse onderzoeken tonen aan dat darmbacteriën de communicatie tussen hersens en buik beïnvloeden, en daarmee misschien ook onze stemming en ons gedrag. Muizen waarbij de balans van darmbacteriën was verstoord door middel van antibiotica, bleken angstiger en minder voorzichtig te zijn.
Muizen die nog nooit in contact waren gekomen met bacteriën en daardoor een onderontwikkeld immuunsysteem bezaten, maakten na een stresstest meer stresshormonen aan dan gewone muizen. Bij mensen gaan angst en depressie nogal eens gepaard met (chronische) darmaandoeningen.
Nu suggereren wetenschappers dat veranderingen in de darmflora zelfs een rol kunnen spelen bij aandoeningen als autisme, migraine en multiple sclerose.
Gezonder met pro- en prebiotica
Infecties, medicatie, maar ook voeding beïnvloeden de darmflora. De juiste voeding zou kunnen helpen om positiever in het leven te staan. Ook als je wilt afvallen, kunnen gezonde darmen actief meewerken. De Duitse arts Michaela Axt-Gadermann haalt in haar boek Gezonde darmen voor een slanke lijn onder andere onderzoek aan van de Amerikaanse arts Carlo Maley.
Die ontdekte dat darmbacteriën in staat zijn onze voorliefde voor bepaalde voedingsmiddelen te sturen. Volgens Axt- Gadermann kunnen darmcellen met behulp van darmflora de eetlust remmen. Omgekeerd wordt iemand met ‘foute’ bacteriën in zijn darmen - sneller dik, zegt zij.
Gezonde darmen krijg je volgens de Duitse arts door pro- en prebiotica in je menu op te nemen. Probiotica zijn levende bacteriën, ze zitten bijvoorbeeld in speciale zuiveldrankjes uit de supermarkt en in gefermenteerde voeding. Fermenteren is niets anders dan gisten met behulp van bacteriën: voorbeelden zijn zuurkool, het yoghurtdrankje kefir, het Koreaanse groentegerecht kimchi en onze oer-Hollandse karnemelk.
Om de probiotica binnen te krijgen, is het wel van belang deze voedingsmiddelen vers en rauw te eten, aldus Axt-Gadermann. Nog makkelijker zijn probiotische supplementen. Deze vind je online of bij de drogist, apotheek of biologische supermarkt.
Naast probiotica zijn er ook prebiotica, een verzamelnaam voor onverteerbare koolhydraten en voedingsvezels, te beschouwen als voeding voor darmbacteriën. De bekendste prebiotica zijn inuline, oligofructose, resistent zetmeel – ook resistent starch genoemd – en pectine. Inuline zit onder andere in aardpeer, artisjok, asperge, knoflook, krulandijvie, pastinaak, prei en ui. Oligofructose vind je terug in asperge, banaan, haver, knoflook, rogge en tomaat.
Om resistent zetmeel binnen te krijgen, kun je volgens de Duitse arts het best een portie aardappelsalade of sushi eten: het zit namelijk in afgekoelde, gekookte rijst en aardappelen. Andere resistent zetmeelhoudende voedingsmiddelen zijn erwten, lichtgroene bananen, havermout, linzen en witbrood. Pectine zit in fruit en groente. Onbespoten en biologische exemplaren zijn, aangezien vooral de schil pectine bevat, de gezondste keuze. Overigens zijn ook prebiotica verkrijgbaar als supplement.
Wil je meer weten over wat voeding voor je kan doen? Vraag dan een gratis consult aan
Ieder mens is anders
Een darmvriendelijk dieet is niet per definitie zaligmakend. Er komt wel meer kijken bij een optimale samenstelling van je darmflora: ieder mens zit immers anders in elkaar. Cisca Wijmenga is hoogleraar humane genetica, zij nuanceert het effect van voeding en geneesmiddelen op de darmflora. “Wat we weten, is dat die veel invloed kunnen hebben. Wat we niet weten, is hoe we daar precies op kunnen ingrijpen.
Welke darmsamenstelling optimaal is, is voor ieder mens verschillend, omdat we genetisch allemaal anders zijn.” Meer onderzoek is dus nodig, hoewel er over een paar voedingsmiddelen al wetenschappelijk gefundeerde uitspraken te doen zijn. “Karnemelk en zwarte koffie zorgen voor meer variatie in de darmflora, en dat is voor iedereen gezond. Te veel koolhydraten, een te hoge calorie-inname en alcohol leiden tot minder variatie. Op rode wijn na: die zorgt weer voor méér variatie.”
Hoewel gluten de laatste jaren onderwerp van discussie zijn en het glutenvrije assortiment in de meeste supermarkten flink is gegroeid, is er volgens Wijmenga geen wetenschappelijk bewijs dat gluten daadwerkelijk slecht zijn voor onze darmen.
“Wel voor mensen met coeliakie, zij kunnen echt geen gluten eten. Maar bij gezonde mensen heeft een kortdurend glutenvrij dieet weinig effect op de darmflora. Er is dus geen bewijs dat gluten slecht zijn voor een gezond mens.”
Ondanks de recente onderzoeken naar de relatie tussen voeding of darmflora en geestelijke gezondheid, durft Wijmenga hier geen harde uitspraken over te doen.
“Soms gaan mensen gezonder eten en besluiten tegelijkertijd meer te bewegen. Dan weet je niet of ze zich beter voelen door het glutenvrije of gefermenteerde menu, of door de inspanning. Soms voelen mensen zich alleen al gezonder door het idéé dat ze anders eten.”
Voor harde wetenschappelijke uitspraken zal meer onderzoek gedaan moeten worden. “Daarvoor moet je proefpersonen lang volgen en continu meten hoe gezond ze zijn, zowel fysiek als geestelijk. Diëten moeten gedurende dat onderzoek steeds worden aangepast en de darmflora moet telkens worden gecontroleerd. Hoe ziet de darmflora eruit en wat voor stemming heeft de proefpersoon op dat moment?” Darmvriendelijke producten zoals Axt- Gadermann die aanraadt, zijn gezond.
Maar wie lief wil zijn voor zijn darmen, kan net zo goed beginnen met wat al veel langer bekend is. Dat is het inmiddels grijsgedraaide advies van minder geraffineerde suikers, meer bewegen en matig zijn met alcohol. Wijmenga: “Minderen met koolhydraten kan geen kwaad, maar vermijd ze niet helemaal als je gezond bent. Probeer uitgebalanceerd te eten en bedenk dat te veel eten nooit goed is.”
Microbioom van anderhalve kilo
In en op ons lichaam leven bij elkaar zo’n anderhalve kilo bacteriën. Dat wordt ook wel ons microbioom genoemd. Dit ‘ecosysteem’ verschilt per mens en is, als je gezond bent, in balans. Als je gezondheidsproblemen hebt, is het evenwicht vaak verstoord. Er worden dan onder andere probiotica ingezet om het evenwicht te herstellen.
Minder depressie dankzij probiotica
Er is nog veel meer onderzoek nodig, maar testen laten zien dat probiotica een positief resultaat kunnen hebben op de geestelijke gezondheid.
Zo blijkt uit recent onderzoek dat als je vier weken lang bepaalde priobiotische supplementen inneemt, de kans op depressieve gevoelens afneemt. Ook lijkt er een relatie te bestaan tussen darmbacteriën en ADHD, autisme, alzheimer en parkinson.
Wil je gezond beginnen aan je zwangerschap of na de bevalling weer op gewicht komen? vraag dan een gratis consult aan
Bacterie-museum
Micropia in Amsterdam is het enige microbenmuseum ter wereld. Hier leer je in woord en beeld alle ins & outs over bacteriën. Het museum is gevestigd naast dierentuin Artis, micropia.nl.
Tweede brein
De Amerikaanse neurowetenschapper Michael Gershon van de Columbia University in New York deed aan het einde van de vorige eeuw onderzoek naar een mogelijke tweede-breinfunctie van de darmen. Het verschijnen van zijn boek The second brain zorgde in 1999 voor een revolutie in de medische wetenschap. Gershon onthulde dat het zenuwstelsel in onze darmen functioneert als brein en dat de buik signalen doorgeeft aan ons hoofd.
Lezen
- De snelle afvalmachine, afvallen begint in je darmen van Raphael Kellman vertaalt wetenschappelijke inzichten over gezonde darmen naar een dieet. € 10 (Kosmos).
- Michaela Axt-Gadermann geeft in Gezonde d armen voor een slanke lijn uitleg over de invloed van darmbacteriën op het lichaam en beschrijft hoe je je met darmvriendelijke voeding slanker eet. € 24,95 (Deltas).
- Het boek The second brain van neurowetenschapper Michael Gershon is inmiddels een klassieker in de medische literatuur. € 14,05 (Harper Perennial).
- De Duitse Giulia Enders brak eind 2015 door in Nederland met haar laagdrempelige en informatieve boek De mooie voedselmachine, dat in heldere taal - uitlegt hoe ons spijsverteringsstelsel in elkaar steekt. € 10 (Luitingh-Sijthoff).
- Jop de Vrieze vertelt in Allemaal beestjes hoe lichaam en micro-organismes vanaf de geboorte met elkaar samenwerken en in welke mate onze gezondheid van deze samenwerking afhangt. € 18 (Maven Publishing).
