IJzertekort bij vrouwen: oorzaken & oplossingen

Vrouwen hebben relatief vaak last van een ijzertekort of ijzergebrek. De reden dat een gebrek aan ijzer bij deze groep vaker voorkomt, is onder meer de maandelijkse menstruatie en het bijbehorende bloedverlies. Soms is er echter een andere oorzaak aan te wijzen. Je komt in dit artikel meer te weten over de oorzaken van een ijzertekort bij vrouwen en leert hoe je het bij jezelf of bij anderen kunt herkennen. Uiteraard gaan we ook in op mogelijke oplossingen, want als je kampt met een ijzertekort, wil je er natuurlijk ook graag vanaf komen.

Maar liefst 1,2 miljard mensen in de wereld hebben een gebrek aan ijzer in hun lichaam. Een ijzertekort is dan ook één van de meest voorkomende deficiënties ter wereld en het is daarmee wereldwijd een groot gezondheidsprobleem. Een ijzertekort kan leiden tot diverse gezondheidsproblemen, zoals bloedarmoede, spiervermoeidheid, een laag uithoudingsvermogen en tijdens een zwangerschap kan het leiden tot vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. Wanneer het tekort lang aanhoudt, kan het zelfs vele ernstigere gevolgen hebben. De ijzerbehoefte van vrouwen die menstrueren, zwanger zijn of borstvoeding geven, ligt hoger dan die van mannen. Daarnaast hebben mensen die actief sporten een grotere behoefte aan ijzer.

Hoewel een ijzertekort voorheen met name voorkwam onder de minder bevoorrechten, zoals bij vluchtelingen en in landen met lage inkomens, is het door onze slechte eetgewoonten en ongezonde moderne levensstijl echt een wereldwijd probleem geworden. Ook in Nederland een niet te onderschatten probleem. Naar schatting kampt 10% van de jonge kinderen, één op de vijftig pubers en 10% tot 20% van de zwangere vrouwen in Nederland met een ijzertekort. Hoog tijd dus om je hierover in te lezen, zodat het jou niet kan overkomen!

We behandelen de volgende onderwerpen in dit artikel:

• Wat is een ijzertekort?

• De meest voorkomende oorzaken van een ijzertekort

• Zo herken je een ijzertekort

• Op natuurlijke wijze een ijzergebrek voorkomen of verhelpen

Een ijzertekort komt veel voor bij vrouwen: bijna 1 op de 5 vrouwen heeft er last van. Door aanpassingen in je voeding en levensstijl kun je ervoor zorgen dat jouw lichaam van voldoende ijzer wordt voorzien en dat je het ook tijdens je eventuele menstruatie op peil houdt. De orthomoleculair therapeuten van Nederland Slank helpen je graag bij het opstellen van een persoonlijk voedingsplan, om zo op een natuurlijke manier van je klachten af te komen en lekker in je vel te zitten. Vraag een gratis consult aan via de website voor een persoonlijk advies dat past bij jouw gezondheidssituatie!

Wat is een ijzertekort?

Ons lichaam heeft voldoende ijzer nodig om gezond te kunnen blijven. IJzer is namelijk essentieel voor het transport van zuurstof naar alle cellen van ons lichaam en voor de ontwikkeling van onze hersenen, iets dat vooral bij kinderen van belang is. Verder helpt ijzer bij de productie van energie in het lichaam en ondersteunt het ons immuunsysteem. Per dag hebben kinderen tot 9 jaar ongeveer 8 tot 9 milligram ijzer nodig. Bij mannen ligt de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid gemiddeld op 11 milligram. Bij vrouwen in de vruchtbare levensfase ligt deze hoeveelheid zelfs gemiddeld op 16 milligram. Dit heeft ermee te maken dat vrouwen in deze levensfase maandelijks bloed verliezen tijdens de menstruatie. Ook wanneer vrouwen niet menstrueren maar zwanger zijn of borstvoeding geven, is er een verhoogde behoefte aan ijzer, namelijk 15-19 milligram tijdens de tweede helft van de zwangerschap en 20 milligram tijdens de borstvoedingsperiode. Dit betekent dan ook dat een ijzertekort relatief vaker voorkomt bij vrouwen in de vruchtbare levensfase.

Er is sprake van een ijzertekort wanneer het lichaam niet genoeg ijzer heeft om hemoglobine aan te maken. Hemoglobine (Hb) is de proteïne die rode bloedcellen helpt bij het binden van zuurstof en het vervoeren van zuurstof vanuit je longen naar alle cellen van het lichaam. Een ijzertekort merk je vaak pas wanneer je lichaam de hele voorraad heeft verbruikt en bij kinderen kan het zelfs dan niet echt opvallen, aangezien het belangrijkste symptoom bij kinderen een vertraging in de ontwikkeling is. Wees dus alert en zorg ervoor dat je de symptomen bij jezelf en bij je kinderen kunt herkennen!

 

Heemijzer en non-heemijzer

In onze voeding komt ijzer voor in twee soorten, namelijk heemijzer en non-heemijzer. Heemijzer komt enkel voor in dierlijke producten, zoals vlees, vis en gevogelte, terwijl non-heemijzer zowel in dierlijke als in plantaardige producten voorkomt. Goede plantaardige bronnen van non-heemijzer zijn peulvruchten, noten en groene (blad)groenten. Ongeveer 90% van het ijzer dat we binnenkrijgen is non-heemijzer, wat betekent dat zo’n 10% bestaat uit heemijzer. Van het heemijzer dat binnenkomt, kan het lichaam zo’n 25% opnemen, terwijl de hoeveelheid non-heemijzer die het lichaam kan opnemen varieert van 1% tot 10%. Heemijzer is dus beter opneembaar, al is dit ook afhankelijk van andere voedingsstoffen - zoals vitamine C - en de ijzervoorraad in het lichaam. Wanneer je lichamelijke voorraad namelijk is uitgeput, wordt de opname van ijzer uit voeding verhoogd.

Volkorenproducten en fitinezuur

Soms wordt gewaarschuwd voor fytinezuur, een stof die voorkomt in met name granen, noten, zaden en peulvruchten. De stof kan namelijk, door haar bindende eigenschappen, de opname van mineralen zoals ijzer, zink en magnesium verminderen. Wanneer granen in grote hoeveelheden worden geconsumeerd, kan dit daardoor in sommige gevallen leiden tot een mineralentekort. Deze nadelige eigenschap van fytinezuur kwam in de jaren ’40 aan het licht. Sindsdien zijn er vele onderzoeken uitgevoerd, waaruit echter ook is gebleken dat de stof diverse goede eigenschappen heeft. Zo is het een krachtige antioxidant, kan het toxines zoals lood uit de darmen verwijderen, versterkt het de botten en kan het de waarden van de bloedvetten gunstig beïnvloeden.

Bij een eenzijdig dieet kan fytinezuur dus tot grote problemen leiden, aangezien het een mineraaltekort kan veroorzaken. We zien dit vaker bij ouderen en ook bij vegetariërs en veganisten, aangezien fytine wél de opname van plantaardig ijzer remt, maar níet die van dierlijk ijzer. Het is echter ook niet helemaal terecht om de stof een anti-nutriënt te noemen, zoals vaak wordt beweerd. Voor de meeste mensen is fytinezuur immers geen probleem, maar belangrijk is wel om goed te blijven variëren in je dieet en om op te passen het eten van met granen, en om die het liefst niet te eten in combinatie met ijzerhoudende voedingsmiddelen. Eventueel kun je door granen of peulvruchten te weken, de hoeveelheid fytinezuur laten afnemen. Ook het fermenteren en kiemen van noten, zaden en peulvruchten kan de hoeveelheid fytinezuur laten dalen.

De meest voorkomende oorzaken van een ijzertekort

In de volksmond wordt een ijzertekort ook wel bloedarmoede genoemd, maar feitelijk is dit niet helemaal correct. Een gebrek aan ijzer is de meest voorkomende vorm van bloedarmoede, maar het is niet de enige vorm van bloedarmoede (in de medische wereld ook wel ‘anemie’ genoemd). Je lijdt namelijk aan bloedarmoede wanneer je te weinig rode bloedcellen in je bloed hebt. Je hebt dan automatisch ook een te laag hemoglobinegehalte.

Een tekort aan rode bloedcellen kan ontstaan doordat ze te weinig worden aangemaakt, of te snel worden afgebroken. Een belangrijk onderdeel van rode bloedcellen is het eiwit hemoglobine. Om hemoglobine te maken, heeft het lichaam ijzer, vitamine B12 en vitamine B11 (foliumzuur) nodig. Een tekort aan één van deze stoffen kan daardoor ook leiden tot bloedarmoede.

IJzertekort is dus één van de meest voorkomende oorzaken van een te laag hemoglobinegehalte, wat kan leiden tot bloedarmoede. Hieronder bespreken we in het kort de meest voorkomende oorzaken:

• IJzergebrek kan ontstaan wanneer iemand langdurig weinig voeding eet waar ijzer in zit. Aangezien ijzer voornamelijk voorkomt in vlees, vis, gevogelte en groene groenten, lopen vegetariërs en veganisten een groter risico op een ijzertekort, aangezien zij voor hun ijzerinname gelimiteerd zijn tot groenten, noten en fruit.

• Omdat je lichaam voor de aanmaak van hemoglobine ijzer, vitamine B12 en vitamine B11 of foliumzuur nodig heeft, kan een tekort aan één van deze stoffen tot een laag hemoglobinegehalte in het bloed leiden.

• Sommige voedingsstoffen dragen bij aan de opname van non-heemijzer uit plantaardige bronnen, zoals vitamine C. Andere stoffen, zoals calcium, fytaat uit granen en peulvruchten en polyfenolen uit thee en koffie, kunnen de opname van zowel heemijzer als non-heemijzer weer verminderen. Wanneer je dus te weinig vitamine C en te veel calcium, polyfenolen en fytaten binnenkrijgt, kan dit (mede) leiden tot een gebrek aan ijzer in het lichaam, al krijg je bij een gevarieerd eetpatroon genoeg voedingsstoffen binnen die de opname stimuleren en die het remmende effect van andere stoffen kunnen opheffen.

• Wanneer een vrouw iedere maand lang en heftig ongesteld is, kan ze veel bloed verliezen, waardoor er ook een gebrek aan ijzer kan ontstaan in het lichaam. Dit is bij vrouwen de meest voorkomende vorm van een ijzertekort.

• Een onderliggende ziekte aan de maag of darmen, zoals maagkanker, of een chronische ontsteking zoals bij de ziekte van Crohn of coeliakie, kan ook tot bloedarmoede leiden, aangezien er bij zo’n ziekte sprake kan zijn van langdurig bloedverlies of van een verminderde opname van ijzer door het lichaam.

• Het gebruik van sommige pijnstillers, zoals ibuprofen en diclofenac, kan soms ongemerkt het verlies van kleine beetjes bloed via de maag en darmen veroorzaken. Bij vrouwen en mannen die ouder zijn dan 50 jaar is ziekte of medicijngebruik een veel voorkomende oorzaak van een gebrek aan ijzer in het lichaam.

IJzertekort en AD(H)D

Uit een Amerikaans onderzoek uit 2004 blijkt dat maar liefst 84% van de Amerikaanse kinderen met AD(H)D bloedarmoede heeft, tegenover 18% van de kinderen zonder AD(H)D. Er zijn meerdere onderzoeken die tot de conclusie komen dat er een verband is tussen AD(H)D en een ijzertekort. Bovendien is onderzocht dat de concentratie van kinderen met AD(H)D verbetert wanneer het ijzertekort wordt aangevuld. Het is nog altijd niet precies duidelijk waarom iemand met AD(H)D meer ijzer nodig heeft, maar dat er een verband bestaat tussen beiden, lijkt wel bewezen te zijn.

Een hypothese is momenteel dat AD(H)D-ers meer ijzer nodig hebben omdat dit mineraal wellicht nodig is voor de aanmaak van dopamine. Dopamine is belangrijk bij de filtering en ordening van informatie, en aangezien de zintuigen van AD(H)D-ers meer ongefilterde informatie doorlaten, is voor de manier van denken van AD(H)D-ers meer dopamine nodig, en dus ook meer ijzer. Een andere hypothese is dat methylfenidaat, de werkzame stof in medicijnen voor AD(H)D, wellicht ijzer afbreekt en dat er daarom dus een ijzertekort bestaat. De AD(H)D-medicijnen werken in ieder geval beter als ze worden gecombineerd met ijzersupplementen, maar of er een causaal verband is, is nog niet duidelijk.

Zo herken je een ijzertekort

Voordat er echt sprake is van bloedarmoede, kun je vaak al de symptomen van een ijzertekort herkennen. Hieronder vind je een opsomming van de meest voorkomende klachten bij een ijzertekort. Heb je al geruime tijd last van één of meer van deze klachten? Ga dan naar je huisarts. Middels een bloedonderzoek kan al snel worden vastgesteld of er sprake is van een ijzertekort in je lichaam.

Voorafgaand aan het opstellen van een persoonlijk leefstijl- en voedingsplan, vindt er bij Nederland Slank ook altijd een uitgebreide analyse plaats van jouw bloed. Dit gebeurt aan de hand van een bloedonderzoek op 35 verschillende bloedwaarden. Een advies van Nederland Slank is daarmee zeer persoonlijk en is altijd gericht op jouw lichaam. Ben je benieuwd wat Nederland Slank voor jou zou kunnen betekenen? Vraag dan via de website een gratis consult aan!

Je kunt een ijzertekort herkennen aan de volgende symptomen:

• Je bent vermoeid

• Je huid en de slijmvliezen van je ogen en lippen zien bleek

• Je bent snel buiten adem

• Je hebt last van rusteloze benen

• Je hebt geheugen- of concentratieproblemen

Bovenstaande symptomen komen het vaakst voor, maar soms kun je ook last hebben andere klachten, zoals:

• Hoofdpijn

• Kortademigheid

• Hartkloppingen

• Broze nagels

• Ontsteking van de mondhoeken of tong

• Spierpijn

Bovenstaande symptomen zijn slechts een indicatie dat er mogelijk sprake is van een ijzertekort. Om een ijzertekort of bloedarmoede vast te kunnen stellen, is altijd bloedonderzoek nodig.

Op natuurlijke wijze een ijzergebrek voorkomen of verhelpen 

Wanneer je vermoedt dat je last hebt van een ijzertekort, ga dan altijd met je klachten naar je huisarts. Aan de hand van bloedonderzoek kan worden vastgesteld of er inderdaad sprake is van een tekort en zo ja, hoe ernstig het tekort is en wat de oorzaak ervan is. Wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een onderliggende ziekte, zoals een maagzweer, slokdarmletsel of maagkanker, is uiteraard verder onderzoek en verdere behandeling nodig.

Door gezond te eten en leven volgens de principes van de orthomoleculaire geneeskunde, krijg je normaal gesproken voldoende ijzer binnen en is ijzersuppletie niet nodig. Wanneer de behoefte echter (tijdelijk) verhoogd is, zoals tijdens een zwangerschap, kan een ijzersupplement wel uitkomst bieden. IJzersupplementen zijn er in verschillende vormen, zoals tabletten, capsules en vloeistoffen. Er zijn natuurlijke supplementen, die vrij zijn van synthetische stoffen, zoals kleur-, geur- en smaakstoffen, en er zijn supplementen die ijzer combineren met andere stoffen, zoals vitamine C, om de opname van ijzer te bevorderen. Orthomoleculair therapeuten zullen over het algemeen adviseren om een natuurlijke ijzerdrank of een ijzersupplement in poedervorm te nemen, aangezien ijzertabletten door de meeste mensen vaak slecht opneembaar zijn. Dit heeft ermee te maken dat veel mensen tegenwoordig een verminderde darmwerking hebben, door onder meer ongezonde voeding en leefgewoonten en een vervuilde leefomgeving.

Het is echter hoe dan ook belangrijk om niet zomaar zelf een ijzersupplement te nemen, aangezien het belangrijk is de juiste dosis te nemen voor jouw persoonlijke behoeften. Een ijzersupplement kan botsen met andere medicijnen en een teveel aan ijzer in je bloed kan bovendien ijzertoxiciteit veroorzaken. In tegenstelling tot sommige vitamines en andere voedingsstoffen, kan een teveel aan ijzer niet door het lichaam worden uitgescheiden, waardoor het zich ophoopt in het lichaamsweefsel. Dit kan leiden tot klachten als misselijkheid, diarree, leverschade, uitdroging en soms zelfs nog ergere klachten.

Wanneer je lage hemoglobinegehalte echter het gevolg is van een gebrek aan ijzer in je voeding en er geen onderliggende ziekten zijn die de opname kunnen verstoren, kun je zelf al veel doen om de ijzeropname van je lichaam te bevorderen. Een evenwichtige voeding voorziet je lichaam namelijk van voldoende ijzer. Bovendien neemt je lichaam ijzer beter op wanneer het wordt ingenomen in combinatie met voeding die rijk is aan vitamine C, zoals een sinaasappel. Vitamine C is namelijk cofactor in de opname van ijzer. Indien je dus een tekort hebt aan vitamine C, heb je ook een grotere kans op een ijzertekort. Neem dus bij elke maaltijd groenten of fruitsoorten die rijk zijn aan vitamine C om je ijzeropname te bevorderen. Verder neemt het lichaam ijzer minder goed op in combinatie met koffie of thee, dus die voedingsmiddelen kun je beter laten staan, in ieder geval tijdens een maaltijd.

Deze voedingsbronnen zijn rijk aan ijzer:

• Vlees

• Vis

• Gevogelte

Aangezien je als vegetariër of veganist bovenstaande voedingsbronnen niet eet, is het extra belangrijk om op je ijzerinname te letten. Gelukkig zijn er ook vegetarische en veganistische voedingsbronnen die rijk zijn aan ijzer, maar aangezien dit altijd non-heemijzer betreft en je lichaam deze vorm van ijzer minder goed kan opnemen, is het noodzakelijk dat je er extra goed op let om hier voldoende van binnen te krijgen. Vegetarische en veganistische bronnen die rijk zijn aan ijzer, zijn onder meer:

• Broccoli

• Groene bladgroenten, zoals paksoi en boerenkool

• Courgette

• Noten

• Bloemkool

• Pompoen

• Tomaat

• Fruit (met name citrusvruchten)

• Peulvruchten

• Spinazie (je lichaam kan ijzer in spinazie minder goed opnemen, omdat het aan oxaalzuur is gebonden)

De orthomoleculair therapeuten van Nederland Slank helpen je met een persoonlijk advies op het gebied van voeding en levensstijl om je weer gezond en fit te voelen en om een gezond gewicht te krijgen en te behouden. Wanneer je last hebt van een ijzertekort, kan een persoonlijk voedingsadvies bovendien helpen bij het verminderen van je klachten. Wil je weten of de werkwijze van Nederland Slank bij jou en jouw gezondheidssituatie past? Vraag dan een gratis consult aan via de website!