Wat is lymfoedeem en wat kun je ertegen doen?
Naast ons bloedvatenstelsel is er nog een systeem van vaten in ons lichaam, namelijk het lymfevatenstelsel. Het heeft een aantal belangrijke functies in ons lichaam met betrekking tot ons immuunsysteem en het verwerken van afvalstoffen. Wanneer de lymfevaten niet voldoende werken of er een disbalans ontstaat in de aanvoer of afvoer van lymfevocht, kan er een ophoping van lymfevocht. We spreken dan van lymfoedeem.
In dit artikel gaan we in op hoe het lymfestelsel werkt, wat lymfoedeem precies is, hoe lymfoedeem ontstaat en wat je zelf kunt doen wanneer je hiermee te maken hebt. We spreken ook typische klachten en voedings- en leefgewoonten die kunnen helpen bij het voorkomen van lymfoedeem.
Kijk bij de volgende onderwerpen om meteen verder te lezen:
Nederland Slank helpt jou graag om je ideale gewicht te bereiken met persoonlijk advies over voeding en leefstijl. We kijken daarbij altijd naar jou als geheel en stemmen we ons voedings- en leefstijladvies af op jouw persoonlijke situatie. Zo houden we er ook rekening mee wanneer je te maken hebt met een aandoening als lymfoedeem en weten we welke voeding hierbij past. Wil je meer weten? Vraag via de website van Nederland Slank jouw gratis en vrijblijvend eerste consult aan.
Wat is lymfoedeem?
Om te begrijpen wat lymfoedeem is, moeten we eerst begrijpen hoe het lymfestelsel werkt.
Je lymfestelstel is een belangrijk systeem in je lichaam dat net als het bloedvatenstelsel uit grote en kleine vaten bestaat. De vaten vervoeren een kleurloze vloeistof, lymfevocht genaamd. Net als je bloed vervoert het lymfevocht bepaalde stoffen door je lichaam. De belangrijkste stoffen die worden vervoerd zijn afvalstoffen, lichaamscellen die beschadigd zijn, ziekteverwekkers en indringers. Het is de taak van lymfevocht om deze verschillende stoffen onschadelijk te maken en af te voeren. Je kunt het lymfestelsel zien als het belangrijkste reinigingssysteem van je lichaam die schadelijke stoffen uit je lichaam filtert.
“Het lymfestelstel verzamelt afvalstoffen en ziekteverwekkers en maakt deze onschadelijk”
Het lymfestelsel begint in de weefsels en verzamelt aldaar vocht en afvalstoffen. Op bepaalde plekken in je lichaam, de zogenaamde lymfeknopen of lymfeklieren, komt het lymfevocht samen. Daar begint het opruimproces. De lymfeklieren produceren antistoffen en lymfocyten, een bepaald soort witte bloedcel. Bacteriën en afvalstoffen worden onschadelijk gemaakt en vervolgens via de bloedbaan afgevoerd. Hiermee is het lymfesysteem dus een essentieel onderdeel van je afweer.
Normaal gesproken wordt het lymfevocht verzameld en afgevoerd via het lymfestelsel. In sommige gevallen dat het evenwicht tussen de aanvoer en afvoer van lymfevocht verstoord raken. Dit komt vaak voor wanneer lymfeklieren onvoldoende werken of wanneer er lymfeklieren verwijderd zijn, bijvoorbeeld ten gevolge van kanker. Het lymfestelsel kan ook vanaf de geboorte al afwijkingen vertonen. Zo wordt er onderscheid gemaakt tussen aangeboren lymfoedeem en verworven lymfoedeem. Lymfoedeem komt het vaakst voor in de armen en benen.
Oorzaken en risicofactoren van lymfoedeem
Aangeboren lymfoedeem
Aangeboren of primair lymfoedeem is vrij zeldzaam en komt voor bij ongeveer 1 op de 300 mensen. Het is niet met zekerheid te zeggen of primair lymfoedeem erfelijk is; geschat wordt echter dat slechts 10% van de gevallen erfelijk is. Hoewel het om een genetisch defect gaat, komt het vaak pas in de kindertijd of vanaf de volwassen leeftijd tot uiting. Soms ontstaat het spontaan, maar vaak wordt het uitgelokt door een gebeurtenis, zoals een botbreuk, zwangerschap, vliegreis, infectie of overbelasting.
Verworven lymfoedeem
Verworven of secundair lymfoedeem ontstaat vaak door een beschadiging aan het lymfestelsel. Denk hierbij aan een ongeluk, een bacteriële of schimmelinfectie of een operatie voor spataders. Het vaakst ontstaat secundair lymfoedeem echter na een operatie om een kankergezwel te verwijderen waarbij ook de lymfeklieren zijn aangetast. Vooral na een operatie voor borstkanker die is uitgezaaid naar de lymfeklieren, bestaat de kans op het ontstaan van lymfoedeem. Ook na de behandeling van baarmoederhalskanker, prostaatkanker en blaaskanker komt lymfoedeem voor. De kans op het ontstaan hiervan is groter als ook radiotherapie of bestraling onderdeel is van de behandeling. Het kan soms maanden of zelfs jaren duren voordat lymfoedeem als gevolg van een kankerbehandeling zich voordoet. Lymfoedeem is waarschijnlijk de meest onderschatte en minst onderzochte complicatie van kankerbehandelingen. (1)
Samengevat zijn de volgende zaken risicofactoren voor het ontwikkelen van secundair lymfoedeem (2).
-
Een operatie - Voornamelijk operaties waarbij delen van de lymfeklieren moeten worden verwijderd
-
Radiotherapie of bestraling ter behandeling van kanker - Deze behandeling kan leiden tot ontstekingen en littekenweefsel in de lymfeklieren
-
Kanker - kankercellen kunnen lymfeklieren blokkeren, waardoor lymfevocht gehinderd wordt en niet goed kan doorstromen.
-
Infecties - (Parasitaire) infecties van de lymfeklieren kunnen de doorstroom van lymfevocht belemmeren. We zien deze vorm van lymfoedeem het vaakst in ontwikkelingslanden in het tropische deel van de wereld.
-
Obesitas - Het ontwikkelen van (extreem) overgewicht of gewichtstoename na een operatie kunnen ook lymfoedeem veroorzaken
-
Reumatoïde aandoeningen - Studies laten zien dat lymfoedeem vaker voorkomt bij mensen met een reumatoïde aandoening.
Deze 7 klachten zijn kenmerkend voor lymfoedeem
Secundaire lymfoedeem komt vrij vaak voor en kan heel vervelend zijn. Je kunt verschillende symptomen ervaren. Onderstaande lymfoedeem symptomen zijn typisch voor deze aandoening en komen regelmatig voor:
-
Zwelling van (een deel van) armen of benen, inclusief vingers en tenen
-
Pijn of een oncomfortabel gevoel
-
Een zwaar, vermoeid of trekkend gevoel
-
Minder bewegingsvrijheid van lichaamsdelen
-
Terugkerende huidinfecties
-
Verdikking van de huid op sommige plekken
-
Warme, pijnlijke of rode plekken op de huid
Wat kun je doen bij lymfoedeem?
Het is belangrijk om ernstige lymfoedeem te laten behandelen, omdat je een grotere kans hebt op het ontwikkelen van terugkerende infecties, huidveranderingen en een verminderde bewegingsruimte. Hoewel de aandoening vaak niet te genezen is, kan een lymfoedeem behandeling wel zinvol zijn en verlichting brengen. Er zijn gelukkig diverse conventionele en natuurlijke behandelingen die kunnen baten bij lymfoedeem.
Conventionele behandelingen bij lymfoedeem:
-
Compressietherapie
-
Oefentherapie
-
Manuele lymfedrainage
-
Huidzorg
-
Lymfetaping
-
Operatieve behandeling
-
Lasertherapie
6 Natuurlijke manieren om het lymfestelsel te ondersteunen
Naast de conventionele behandelingen, zijn er ook een aantal natuurlijke manieren om de symptomen van lymfoedeem te verlichten (3). Hierbij speelt ook voeding een belangrijke rol. Met een gezond en gevarieerd dieet zorg je ervoor dat je lichaam voorzien is van de juiste voedingsstoffen om je gezondheid op peil te houden. Dit is extra belangrijk wanneer je te maken hebt met een chronische aandoening, zoals lymfoedeem.
Juist voor mensen die kampen met een chronische aandoening kan extra begeleiding op het gebied van voeding en leefstijl wenselijk zijn. De diëtisten van Nederland Slank kijken altijd naar het gehele plaatje en helpen je graag met een persoonlijk advies op maat. Het is ons doel om jou lekker in je vel te laten zitten en je te helpen om je gezond en fit te voelen. Je kunt via een gratis consult kennismaken en ontdekken of onze werkwijze past bij jouw wensen op het gebied van voeding en gezondheid. Maak vandaag nog een afspraak!
6 Natuurlijke tips bij symptomen van lymfoedeem
-
Massage
Massage kan verlichting brengen bij verschillende aandoeningen, waaronder lymfoedeem. Zoek een gecertificeerde massagetherapeut of een therapeut die gespecialiseerd is in lymfoedeem. Het is overigens ook een goed idee om zelf verschillende massagetechnieken te leren, die je zelf kunt toepassen om je symptomen te verlichten.
-
Beweging
In geval van lymfoedeem is het belangrijk om dagelijks veel te bewegen. Het hoeft geen intensieve beweging te zijn, wandelen, zwemmen of fietsen is voldoende. Beweging stimuleer de circulatie van stoffen door je lichaam, wat uiteraard bij lymfoedeem erg belangrijk is.
-
Huidverzorging
Omdat er bij lymfoedeem sprake is van vochtophopingen in je huidweefsels, is het gemakkelijker voor bacteriën om een infectie te veroorzaken. Het is dus extra belangrijk om je huid goed schoon te houden en te verzorgen.
-
Adem!
Volgens het Memorial Sloan Ketterin Cancer Center hebben ademhalingsoefeningen en met name diep ademen een gunstige invloed op de doorstroming van lymfevocht.
-
Eet gezond
Lymfoedeem en voeding zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar. Eet gezonde, verse en onbewerkte producten; met name ontstekingsremmende voedingsmiddelen kunnen een gunstige invloed hebben, zoals avocado, vette vis, kurkuma, groene thee, bessen, uien, knoflook en groene bladgroenten. Vermijd zout en bewerkte voedingsmiddelen, aangezien die juist kunnen bijdragen aan het vasthouden van vocht.
-
Een gezond gewicht
Ter aanvulling op het vorige punt, is het belangrijk om een gezond gewicht te behouden of om af te vallen wanneer je overgewicht hebt. Overgewicht kan de symptomen van lymfoedeem namelijk verergeren en afvallen kan dus de symptomen verlichten.
Bronnen
(1) PDQ Supportive and Palliative Care Editorial Board, (2019), Lymphedema (PDQ®). Geraadpleegd te 21
december 2021. Https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK65803/
(2) Lymphedema. Geraadpleegd te 21 december 2021. Https://www.mayoclinic.org/diseases-
conditions/lymphedema/symptoms-causes/syc-20374682
(3) Annie Price, CHHC, (2019), 7 Natural Ways to Manage Lymphedema Symptoms. Geraadpleegd te 21
december 2021. Https://draxe.com/health/lymphedema/