Wat is orthomoleculaire voeding?
Orthomoleculaire therapie wint aan populariteit, mede doordat steeds meer mensen de kracht van voeding ontdekken. Ze gaan met een orthomoleculair voedingspatroon aan de slag om hun weerstand en algemene gezondheid te bevorderen of om klachten als astma, eczeem of vermoeidheid op positieve wijze te beïnvloeden. Maar wat zijn de uitgangspunten van de orthomoleculaire therapie nu eigenlijk? Hoe is het ontstaan en wat betekent een orthomoleculair voedingspatroon in de praktijk?
De orthomoleculaire geneeskunde is halverwege de 20e eeuw ontwikkeld, maar de basis ervan is al gelegd in de Griekse Oudheid. Deze gezondheidsleer heeft tot doel om een goede gezondheid te behouden en ziekteprocessen te herstellen door middel van een gezonde basisvoeding en eventueel de juiste voedingssuppletie. We gaan in dit artikel verder in op het ontstaan van de orthomoleculaire geneeskunde of therapie, de uitgangspunten ervan en leggen uit hoe een orthomoleculair voedingspatroon er in de praktijk uitziet.
Klik hieronder om direct naar één van de volgende onderwerpen te gaan:
Wil jij graag een persoonlijk advies over een orthomoleculair voedingspatroon dat bij jou past en dat jouw gezondheid kan helpen verbeteren? Vraag dan een gratis consult aan en ontdek wat Nederland Slank voor jou en jouw gezondheid kan betekenen!
De oorsprong van de orthomoleculaire geneeskunde
Om uit te leggen waar de orthomoleculaire geneeskunde vandaan komt, kunnen we het beste beginnen met de betekenis van het woord ‘orthomoleculair’. Deze term stamt namelijk uit het Grieks en is opgebouwd uit het Griekse orthos (gezond, recht, juist) en ‘moleculair’, dat slaat op moleculen, de kleinst mogelijke zuivere deeltjes van een stof. ‘Orthomoleculaire geneeskunde’ betekent dus geneeskunde met goede moleculen of met behulp van natuurlijke stoffen. Het streven binnen de orthomoleculaire geneeskunde is dan ook om met stoffen te werken die het lichaam zonder schade kan gebruiken en verwerken.
Een stukje geschiedenis
De orthomoleculaire geneeskunde vindt net als de reguliere geneeskunde zijn oorsprong in de volksgeneeskunde. De Griekse arts Hippocrates (460 - 370 voor Christus) wordt daarbij gezien als de grondlegger van zowel de reguliere als de natuurgeneeskunde. Hippocrates’ uitspraak ‘Laat uw voeding uw medicijn zijn en uw medicijn uw voeding’ ligt nog altijd aan de basis van de orthomoleculaire geneeskunde.
In de late Middeleeuwen sloeg de geneeskunde de natuurwetenschappelijke weg in, waarmee ze zich steeds meer ging richten op de chirurgie en het idee van voeding als medicijn steeds verder naar de achtergrond verdween. Daarmee kwam er ook een onderscheid tussen de officiële of reguliere geneeskunde en de volksgeneeskunde of natuurgeneeskunde. De relatief kleine groep mensen die zich bezighield met de officiële geneeskunde, bepaalde zo lange tijd wat wel en wat niet bij geneeskunst hoorde. Gelukkig komt er sinds het einde van de 20e eeuw weer meer aandacht voor andere zienswijzen op de geneeskunst, waarmee er ook voor orthomoleculaire therapeuten en andere natuurgeneeskundigen weer meer ruimte en waardering is gekomen.
Orthomoleculaire geneeskunst in de 20e eeuw
Hoewel de oorsprong van de orthomoleculaire geneeskunst dus in de Griekse Oudheid ligt, werd de term ‘orthomoleculair’ pas in de 20e eeuw voor het eerst gebruikt door moleculair chemicus Linus Pauling. Hij pleitte gedurende zijn loopbaan voor het gebruik van vitaminen en mineralen bij de behandeling van diverse aandoeningen en hij hield geregeld lezingen over het onderwerp. In 1966 voerde hij een grondig onderzoek uit, omdat hij vermoedde dat er bepaalde erfelijke aandoeningen zijn die met medicinale hoeveelheden nutriënten kunnen worden aangepakt, omgekeerd en zelfs worden genezen. In 1968 werd een beroemd artikel van hem gepubliceerd waarin hij schrijft over het behandelen van psychiatrische aandoeningen met van nature in het lichaam voorkomende stoffen. Dit artikel, waarin voor het eerst de term ‘orthomoleculaire psychiatrie’ gebruikt werd, zou ons begrip van de manier waarop nutriënten in ons lichaam werken voor altijd veranderen.
Orthomoleculaire geneeskunde versus reguliere geneeskunde
Kenmerkend voor een orthomoleculair arts of therapeut is dat hij of zij op een holistische manier naar jouw persoonlijke situatie kijkt. Niet een snelle oplossing voor de pijn of klacht, maar de relaties tussen deze klacht, jouw voeding, leefstijl en algehele gezondheid komen aan bod. Een orthomoleculair arts onderzoekt waar de pijn vandaan komt, waarom je die klacht hebt en hoe je er in de toekomst voor kunt zorgen dat je die klacht niet meer hebt. Je zou kunnen zeggen dat de relatie tussen voeding en gezondheid centraal staat en dat het daarbij altijd een holistische kijk op gezondheid betreft.
Net als de reguliere geneeskunde gaat de orthomoleculaire geneeskunde altijd mee met de nieuwste ontwikkelingen en onderzoeken. De relevante wetenschappelijke onderzoeken worden nauwlettend gevolgd en er wordt gewerkt op basis van de nieuwste inzichten. Belangrijk is in ieder geval dat een orthomoleculair arts of diëtist altijd adviseert over een gezonde, evenwichtige voeding die geheel is afgestemd op jouw persoonlijke situatie en behoeften.
Een verschil met de reguliere geneeskunde is het idee over de hoeveelheid vitamines, mineralen en andere belangrijke stoffen die je binnen zou moeten krijgen. Deze hoeveelheden liggen binnen de orthomoleculaire geneeskunde veel hoger dan bijvoorbeeld de hoeveelheden die worden aanbevolen door het Voedingscentrum. Deze reguliere adviezen zijn weliswaar ook gebaseerd op wat een gezond en goed functionerend lichaam nodig heeft, maar in tegenstelling tot de reguliere geneeskunde, wordt er in de orthomoleculaire leer vanuit gegaan dat we via ons gewone voedsel niet voldoende voedingstoffen meer binnenkrijgen en dat we dus meer nodig hebben om gezond te kunnen zijn. Groente en fruit in de supermarkt bevat namelijk veel minder vitaminen en mineralen dan voorheen. Dit heeft onder andere te maken met een verarming van de landbouwgrond door het gebruik van kunstmest, pesticiden en andere schadelijke stoffen. Uit sommige onderzoeken blijkt zelfs dat de aanwezigheid van vitaminen en mineralen sinds de jaren ’80 soms zelfs wel met meer dan 80% is afgenomen!
Orthomoleculaire voedingssupplementen spelen in op deze moderne omstandigheden, waarin het dus nauwelijks nog mogelijk is om via ‘gewone’ voeding voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Het Voedingscentrum is van mening dat voor mensen die gevarieerd eten suppletie onnodig is. De ADH’s voor de meeste vitaminen en mineralen zijn in Nederland vastgelegd door de Gezondheidsraad. De orthomoleculaire voedingsleer heeft echter kritiek op deze ADH’s: de referentiewaarden blijken te veel te verschillen tussen landen, er wordt geen rekening gehouden met de afname van voedingsstoffen in groenten en fruit en de aanbevelingen zijn bovendien niet gebaseerd op de persoonlijke behoeften van individuen, maar op groepsgemiddelden.
We hebben niet alleen meer voedingsstoffen nodig doordat onze voeding minder voedingsstoffen bevat, maar ook doordat we er een steeds slechtere leefstijl op nahouden. We slapen niet goed of te weinig, hebben veel last van stress, we bewegen te weinig en krijgen te weinig frisse lucht omdat we veel meer binnen zitten. In de orthomoleculaire wereld wordt heel erg het belang gezien van een gezonde leefstijl. De nadruk ligt dan ook niet alleen op een gezond voedingspatroon, maar net zo goed op een gezonde leefstijl als geheel.
Uitgangspunten van de orthomoleculaire geneeskunst
Samen met Paul Stanton ontwikkelde Linus Pauling in 1968 de orthomoleculaire geneeskunde en nog altijd is de orthomoleculaire geneeskunde voor het grootste deel gebaseerd op hun werk. Stanton en Pauling stelden dat het ‘t doel is van de orthomoleculaire therapie om een goede gezondheid te behouden en ziektes te behandelen door het veranderen van de concentraties van substanties die normaal in het menselijk lichaam aanwezig zijn en door een zo natuurlijk mogelijke leefstijl te volgen. In de praktijk betekent dit dat de orthomoleculaire geneeskunde ziekteprocessen probeert te voorkomen of herstellen door middel van een gezonde (liefst biologische) voeding, een gezonde leefstijl en eventueel de juiste voedingssuppletie.
Op basis van klachten of symptomen, leefstijl, slaapritme, stressfactoren en eventueel urine- en bloedonderzoek worden verbanden gelegd met de processen in het lichaam en kunnen bepaalde voedingsstoffen worden aanbevolen. Bij de voeding wordt vooral gestreefd naar een optimale inname van vitamines, mineralen, vetzuren en andere belangrijke nutriënten. Voedingsstoffen spelen namelijk een belangrijke rol in het functioneren van de stofwisseling van jouw lichaam en dit zorgt voor het goed functioneren van alle onderdelen van jouw lijf. Als één van die onderdelen niet goed werkt, ontstaat er een disbalans en ontstaan er dus ook klachten. De kennis en toepassing is veelal gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.
Alleen gezonde voeding tot je nemen haalt echter niets uit als je er verder geen gezonde leefstijl op nahoudt. Laat naar bed gaan, veel stress thuis of op je werk en weinig beweging zijn niet bevorderlijk voor je gezondheid, daar kan geen voedingssupplement tegenop! Een volwaardige orthomoleculaire behandeling bestaat dan ook altijd uit een analyse van je leefstijl en een advies om daarin gezondere keuzes te maken, zoals regelmatig een wandeling maken door de natuur, zorgen voor voldoende rust en ontspanning en zorgen voor zo min mogelijk stress in je leven. Het is dit totaalplaatje van een gezonde, natuurlijke voeding en leefstijl waar de orthomoleculaire therapie zich in heeft gespecialiseerd.
De orthomoleculaire geneeskunst is gebaseerd op een aantal uitgangspunten, die de basis vormen van alle beweringen en behandelingen:
Door toegenomen milieuvervuiling hebben we andere behoeften
Door de toegenomen vervuiling van water, lucht en grond krijg je we meer giftige stoffen binnen via de voeding die we eten en de lucht die we inademen. Zo zorgt de toename van PCB’s in onze leefomgeving bij veel mensen voor een verstoorde hormoonhuishouding. Om deze toxische stoffen te bestrijden en af te voeren, heeft het lichaam extra voedingsstoffen nodig. Het eten van verse groenten die rijk zijn aan zink zou kunnen helpen, ware het niet dat onze grond door het gebruik van kunstmest nauwelijks nog zink bevat. Er is hier dus helaas sprake van een vicieuze cirkel.
Voedingsstoffen zijn beter dan geneesmiddelen
Orthomoleculaire artsen en therapeuten gaan uit van het idee dat natuurlijke voedingsstoffen heilzamer zijn dan geneesmiddelen. Dit uitgangspunt komt voort uit de gedachte dat het lichaam evolutionair gezien vertrouwd is met deze natuurlijke stoffen; deze voedingsstoffen passen als het ware beter in de stofwisseling. Dit in tegenstelling tot veel geneesmiddelen, die vaak nog geen vijftig jaar oud zijn en waar je lichaam dus nog niet aan heeft kunnen wennen.
Hoge doseringen nutriënten helpen het herstel van het lichaam
Orthomoleculaire behandelaars streven ernaar dat met gezonde voeding zoveel mogelijk nodige en nuttige voedingsstoffen in het lichaam komen en zo weinig mogelijk schadelijke stoffen. Omdat het echter haast onmogelijk is om via voeding optimale hoeveelheden van bepaalde voedingsstoffen binnen te krijgen, is het nodig om extra voedingsstoffen in de vorm van voedingssupplementen in te nemen.
In de orthomoleculaire wereld is het gebruik van hoge doseringen voedingsstoffen in de vorm van supplementen heel gangbaar. Dit komt voort uit het idee dat ons lichaam aan zoveel schadelijke invloeden wordt blootgesteld, dat we middels ons gewone dieet niet voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen. De orthomoleculaire geneeskunde streeft op deze manier naar een optimale waarde van voedingsstoffen, zodat alle biochemische processen goed kunnen verlopen in het lichaam.
Let op: ga niet zomaar zelf thuis aan de slag met het nemen van (hoge) doseringen van voedingstoffen in de vorm van supplementen. Iedere stof, ook een natuurlijke stof, kan namelijk bij verkeerd gebruik of bij een te hoge dosering voor problemen zorgen in het lichaam. De diëtisten van Nederland Slank zijn opgeleid orthomoleculair therapeuten en brengen middels een uitgebreid bloedonderzoek in kaart waar je tekorten hebt, zodat de voedingssuppletie precies is afgestemd op jouw behoeften.
De basis van orthomoleculaire voeding
De basis van een orthomoleculair voedingspatroon bestaat uit groente, fruit, zeegroente, vis, schelp- en schaaldieren, gevogelte, noten, zaden, gezonde oliën, kruiden en specerijen. Afhankelijk van de persoon worden soms ook zuivel, granen, peulvruchten en vlees van zoogdieren aan het voedingspatroon toegevoegd. Wanneer met een volwaardig orthomoleculair voedingspatroon niet aan voldoende voedingsstoffen kan worden voldaan - bijvoorbeeld in geval van een malabsorptie, aandoening, allergie of dieet - bieden voedingssupplementen uitkomst. Iedere cel in ons lichaam heeft de juiste hoeveelheid voedingsstoffen nodig. De belangrijkste stoffen die ons lichaam nodig heeft zijn vitaminen (zoals vitamine C, D3 en K2), mineralen (zoals magnesium en kalium), sporenelementen (waaronder jodium en ijzer), vetzuren (zoals omega 3-vetzuren), aminozuren (bijvoorbeeld tryptofaan en tyrosine) en andere bioactieve stoffen (zoals kruiden en prebiotica).
Om optimaal voor je moleculen te zorgen, zijn er een aantal basisadviezen waar de orthomoleculaire voedingsleer voor staat. Zo is er eigenlijk geen plek voor bewerkte voeding en suikers, aangezien dit vaak zuurvormende en ontstekingsbevorderende ‘voeding’ betreft. In plaats daarvan ligt de nadruk op ontzurende en ontstekingsremmende voeding. Groente en fruit zijn daarvoor de basis, dus zorg dat je daar altijd veel van eet. Pas echter wel op met het eten van veel fruit, aangezien de meeste fruitsoorten veel fructose bevatten. Groenten zijn ook belangrijk vanwege de vezels en fytonutriënten die ze bevatten.
Het vermijden van snelle koolhydraten, zoals suiker, wit brood en witte pasta is van belang om de bloedsuikerspiegel zo constant mogelijk te houden. Ook het inlassen van minder eetmomenten draagt daaraan bij. Koolhydraten met vezels ofwel ‘langzame koolhydraten’ zoals haver en rogge, hebben minder invloed op je bloedsuikerspiegel, maar ook die kun je het beste met mate eten.
Het is verder belangrijk om weinig verzadigde vetten, maar wel voldoende gezonde onverzadigde vetten te eten, aangezien die nodig zijn voor optimale celfuncties. Eet bijvoorbeeld avocado’s, olijfolie en ongezouten en ongebrande noten. Het is bovendien bij de onverzadigde vetten belangrijk dat de balans tussen omega 3-vetzuren en omega 6-vetzuren klopt. Een teveel aan omega 6 werkt ontstekingsbevorderend, terwijl omega 3 ontstekingen juist bestrijdt. Met name vette vis, spinazie en walnoten zijn goede bronnen van omega 3-vetzuren.
Ten slotte spelen plantaardige eiwitten, zoals paddenstoelen, sperziebonen, pijnboompitten en pompoenpitten een belangrijke rol in de orthomoleculaire voeding. Hoeveel plantaardige eiwitten ten opzichte van dierlijke eiwitten er gegeten dienen te worden, is voor iedereen anders en verschilt dus echt per persoon. Het is in ieder geval van belang dat er een goede balans is tussen de dierlijke en de plantaardige eiwitten in je voedingspatroon.
Ten slotte is het erg belangrijk om voldoende te variëren met je voeding. Elk (natuurlijk) product is op een andere manier samengesteld en heeft zijn eigen voedingswaarde. Alleen door altijd veel te blijven variëren en door zoveel mogelijk verschillende producten te eten, krijg je alle benodigde stoffen binnen. Dit geldt voor zowel dierlijke als plantaardige producten.
Een orthomoleculair dieet is voor iedereen anders en een orthomoleculair therapeut stelt dan ook een persoonlijk behandelplan op, waarmee gezondheidsklachten door (subtiele) tekorten kunnen worden aangepakt. Onder andere bij metabole klachten (diabetes type 2, overgewicht), hart- en vaatziekten (hoge cholesterolwaarden, hoge bloeddruk, aderverkalking), gewrichtsklachten (artrose, osteoporose), hormonale problemen (slaapproblemen, schildklieraandoeningen, menstruatieproblemen), spijsverteringsklachten (diarree, maagzuur) en allergieën (acne, astma, hooikoorts) is een orthomoleculair behandelplan succesvol gebleken.
Belangrijke voedingsstoffen in de orthomoleculaire voedingsleer
Bij het geven van adviezen en het opstellen van een voedingsplan worden binnen de orthomoleculaire voedingsleer een scala aan verschillende vitaminen, mineralen en andere micronutriënten gebruikt. De voordelen van deze stoffen werden vaak al onderschreven door Linus Pauling; hij deed er in zijn tijd al wetenschappelijk onderzoek naar. We bespreken hieronder een aantal veelgebruikte stoffen binnen de orthomoleculaire voedingsleer:
Vitamine C
De allerbekendste is natuurlijk vitamine C. Het artikel “Vitamin C and the Common Cold” van Linus Pauling beschreef al het effect van deze vitamine bij de behandeling van een verkoudheid of griep. Tegenwoordig is het algemeen bekend dat vitamine C het immuunsysteem van ons gehele lichaam ondersteunt en dat het onze cellen beschermt tegen oxidatieve schade. Vitamine C is bovendien goed voor onze huid, aangezien het essentieel is voor onze collageenproductie.
Vitamine D3
Vitamine D kan worden onderverdeeld in vitamine D2 (plantaardig) en D3 (dierlijk). Het is eigenlijk geen vitamine, maar een in vet oplosbaar hormoon dat bijdraagt aan de opname van calcium en fosfaat en zorgt voor de groei en het behoud van onze botten en tanden. Verder ondersteunt de vitamine ook ons afweersysteem.
Omega 3
Omega 3-vetzuren omvatten een groep van meervoudig onverzadigde, essentiële vetzuren die zijn onder te verdelen en drie soorten, namelijk ALA (alfa-linoleenzuur), EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur). ALA komt alleen voor in zaden en plantaardige oliën en wordt in je lichaam deels omgezet tot EPA en DHA. Deze omzetting gebeurt echter niet zo efficient. EPA en DHA vind je met name in vette vis, zoals zalm, paling, makreel en haring. Omega 3-vetzuren zijn goed voor het hart, de bloeddruk en dragen bij aan het behoud van een normaal vetgehalte in het bloed.
Magnesium
Het mineraal magnesium is betrokken bij veel verschillende processen in het lichaam. Het werkt veelal samen met calcium en is onder meer goed voor de werking van de spieren, voor het skelet, het gebit, de energiestofwisseling en voor het verminderen van vermoeidheid.
Chroom
Dit spoorelement is bekend aangezien het bijdraagt tot de instandhouding van normale bloedsuikergehalten. Onderzoek liet zien dat wanneer het in een hoge dosering werd gegeven aan mensen met diabetes, het een positieve invloed had op zowel het bloedsuikergehalte als de insulinegevoeligheid.
Vitamine E
Vitamine E is een belangrijke antioxidant. Er zijn veel verschillende studies uitgevoerd naar deze vitamine; de inname van hoge doseringen vitamine E wordt in sommige studies gelinkt aan een kleinere kans op overlijden door hart- en vaatziekten. In studies is ook naar voren gekomen dat vitamine E het immuunsysteem helpt en de kans op infecties bij ouderen vermindert.
Alfa-liponzuur
Alfa-liponzuur, vaak afgekort naar ALA, is ook een antioxidant met veel positieve eigenschappen. Zo heeft onderzoek laten zien dat deze stof het lichaam ondersteunt bij de bescherming van gezonde lichaamscellen en helpt met de detoxificatie van zware metalen. Met hoge doseringen van deze antioxidant worden bovendien volgens sommige onderzoeken goede resultaten behaald bij diabetespatiënten.
L-Carnitine
De stof L-Carnitine is een aminozuurachtige verbinding die een belangrijke rol speelt bij de vetverbranding en dus bij de energieproductie van het lichaam. Wanneer er genoeg L-Carnitine in het lichaam is, kunnen vrije vetzuren beter getransporteerd worden naar de mitochondriën, waar ze gemetaboliseerd kunnen worden om energie op te wekken.
Let op: Net als bij iedere andere geneeskundige behandeling, is het erg belangrijk om zeker te weten of de gebruikte dosering van de voedingssupplementen die je neemt veilig is. Immers, zelfs natuurlijke stoffen kunnen giftig worden wanneer ze in extreem hoge doseringen genomen worden. Raadpleeg dan ook altijd eerst een deskundige voordat je zelf aan de slag gaat met het nemen van (hooggedoseerde) voedingssupplementen. De diëtisten bij Nederland Slank zijn opgeleid tot orthomoleculair therapeut en kunnen je hierin adviseren.
Een voedingsadvies is heel persoonlijk en bij het voorschrijven van hooggedoseerde voedingssupplementen is het heel belangrijk om te weten wat er speelt. Iedereen heeft immers een eigen leefstijl, specifieke klachten, erfelijke aanleg, wensen, doelen, gewoonten, enzovoorts. Wil je jouw gezondheid optimaliseren of jouw klachten op een gezonde manier te lijf gaan door middel van een uitgekiend voedingsplan? Vraag dan nu een gratis consult aan en Nederland Slank begeleidt je bij het krijgen van een gezond lichaam met een voedings- en suppletieadvies dat helemaal op jou is afgestemd!
